ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 7، مهر 1400 ، شماره پی در پی 65

معرفی و بررسی سبکی استوانامه از منظر زبانی

صفحه (197 - 217)
شهلا سنگ سفیدی ، علی گراوند (نویسنده مسئول)، علیرضا شوهانی
تاریخ دریافت مقاله : دی 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1400

چکیده

زمینه و هدف: کتاب استوانامه، نسخه ای خطی و مهم از آثار حروفیان در قرن نهم است. هدف از این پژوهش، معرفی ویژگیهای چهار نسخه خطی موجود این اثر در ایران و ترکیه و بررسی سبکی آن از جنبه آوایی، واژگانی و نحوی است.

روش‌ مطالعه:‌ پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه توصیفی- تحلیلی و اسنادی بر اساس منابع کتابخانه ‌ای صورت گرفته است.

یافته ها: بررسی زبان استوانامه نشان میدهد که این کتاب به نثر مرسل قرن نهم نوشته شده و حرکتی است از نثر متکلف بسوی ساده نویسی که بسیاری از ویژگیهای نثر دوران مغول و تیموری را دربردارد. علاوه بر آن در مواردی نیز سبک شخصی نویسنده بچشم میخورد. در مجموعه میتوان سبک نثر این اثر را بینابین دانست.

نتیجه گیری: استوانامه، نوشته غیاث الدین محمد استرآبادی، اثری است براساس عقاید پیروان نخستین حروفیه که علاوه بر بیان باورهای مذهبی این فرقه، به تبیین گوشه هایی از حوادث اجتماعی عصر تیموری کمک میکند. آنچه استوانامه را از دیگر آثار حروفی متمایز میکند اطلاعات موثقی است که نگارندۀ این اثر درباره بزرگان این فرقه و چگونگی تحول اندیشه های آنان ارائه میکند. بخش پایانی استوانامه ما را با آداب عبادی خاص حروفیان آشنا میکند.

کلمات کلیدی
غیاث‌الدین محمد استرآبادی , استوانامه , نسخه خطی , سبک‌شناسی , سطح زبانی

• استوانامه، نسخۀ خطی به شمارۀ 4001 تهران: کتابخانۀ ملک.
• انسان از دیدگاه سیدعمالدالدین نسیمی، رمضانی، علی، (1392)، فصلنامۀ تخصصی عرفان اسلامی، (37) 10، صص 119-143.
• تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح اله، (1373)، جلد چهارم، تهران: فردوس.
• تاریخ زبان فارسی، ناتل خانلری، پرویز، (1382)، ، جلد 3، تهران: فرهنگ نثر نو.
• حروفیه از ابتدا تا کنون، اسلوار، فاتح، (1391)، ترجمۀ داوود وفایی، تهران: مولی.
• حروفیه در تاریخ، آژند، یعقوب، (1369)، تهران: نی.
• حروفیه پیش درآمد نقطویه، ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، (1375)،معاد، (1) 14، صص 61-66.
• راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق، راوندی، محمدبن علی، (1386)، تصحیح محمد اقبال، تهران، اساطیر.
• سبک شناسی نثر، شمیسا، سیروس، (1389)، تهران: میترا.
• سبک شناسی نظریه ها، رویکردها و روشها، فتوحی، محمود، (1390)، تهران: سخن.
• سبک شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، بهار، محمدتقی، (1370)،تهران، امیرکبیر.
• عبادت حروف، دولتشاهی، علیرضا، (1388)، معاد، شمارۀ 68، صص 25-32.
• فرهنگ فارسی به پهلوی، فره وشی، بهرام، (1381)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• فن نثر در ادب فارسی، خطیبی، حسن، (1382)، تهران: ممتاز.
• فهرست متون حروفیه،گولپینارلی، عبدالباقی، (1374)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• فهرستگان نسخه های خطی ایران، درایتی، مصطفی، (1390)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
• فهرست نسخه های خطی فارسی، منزوی، احمد، (1349)، تهران: مؤسسه فرهنگی منطقه ای.
• کلیات اشعار، نعیمی استرآبادی، فضل الله، (1398)، تصحیح محمد درزی، تهران: موقوفات محمود افشار با همکاری سخن.
• کلیات سبک شناسی، شمیسا، سیروس، (1373)، تهران: فردوس.
• مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، کاشانی، عزالدین محمودبن علی، (1394)، مصحّح محمد اقبال، تهران: سخن.
• نسخه شناسی آثار حروفیان در کتابخانۀ ملی ملک، دولتشاهی، علیرضا، (1379)، نامۀ بهارستان، (2) 1، صص 83-90.
• واژه نامۀ گرگانی، کیا، صادق، (1330)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.